ලෝකයෙන් සැඟවී ගිය ඇරල් මුහුද

ඒරල් මුහුද 1960 වර්ෂයේදී වර්ග කිලෝමීටර් 67,300 පමණ ප්‍රදේශයක පැතිරී ගිය ලංකාවට වඩා විශාල වූ, රටක් අභ්‍යන්තරයේ පිහිටි මුහුදකි. මෙම මුහුද පිහිටා ඇත්තේ පැරණි සෝවියට් රුසියාවෙන් වෙන් වූ උස්බෙකිස්ථානයට සහ කසකස්ථානයට අයත් භූමි ප්‍රදේශයකය.

1960 වර්ෂයේදී මෙය ලෝකයේ හතරවැනි විශාල විල විය. මෙමඟින් අමු ඩාර්යා සහ සිර් ඩාර්යා ගංඟා පෝෂනය කරන ලදී. 1850 වර්ෂයේ රුසියානු යුද නැව් කිහිපයක් මෙම මුහුදේ ආරක්ෂාව සඳහා යොදවා තිබී ඇත. එකල සෝවියට් රුසියාවේ හතරවැනි විශාලතම මාලු නිෂ්පාදනය මෙම මුහුද තුලින් සිදුවිය.

1954 පමණ සිට ඒරල් මුහුද සිඳී යන බව සෝවියට් රජය දැනගත් අතර ඒ සම්බන්දයෙන් ඵලදායී ක්‍රියාමාර්ගයක් ගෙන නැත. 1960 පමණ වනවිට වේගවත්ව සහ නිෂ්ශබ්දව ජලය සිඳී යාමට විය. 1918 සිට 1950 කාල සීමාවේදී ඒරල් මුහුදෙන් ගලා ගිය විශාල ගංඟා දෙක වන අමු ඩාර්යා සහ සිර් ඩාර්යා හරහා ඇල මාර්ග සිය ගණනක් ඉදි කර කාන්තාර ප්‍රදේශයේ කපු වගා කිරීමට ජලය හරවන ලදී. මෙයින් අක්කර මිලියන ගණන කපු, කොමඩු සහ වෙනත් වගාවන් සිදු කෙරුනි. 1960 වන විටත් තවත් විශාලව ඇළ මාර්ග ඉදිවූ අතර ඒවා ඒවා ඉතා දුර්වල නිමැවුම් විය. ජල මාර්ග තුලින් 75%ක් පමණ් ජලය වාෂ්ප විය.

විශාල නැව් සහ බෝට්ටු දහස් ගණනින් ඒරල් මුහුදේ දිරා යමින් පවතී. 1957 වර්ෂයේ තිබූ ප්‍රමාණයට සාපේක්ශව මේ වනවිට ඒරල් මුහුද 98%ක් අතුරුදහන් වී ඇත. මිලියන 35 පමණ ජනකායක් මින් පෙර මෙවැනි පාරිසරික ප්‍රශ්නයකට මුහුන දී නැත.